nadaa irsen e-mail

Бидний эх оронд маань чухам юу болоод байна вэ. Єдєр ирэх дутам уруудан дотойтож байгаа ард тvмнийхээ болон єєрийнхєє амьдрал ахуйг бодохоор энэхvv бичвэрийг бичихгvй байх арга алга. Манай улсын тєрийн эрх барьж байгаа хэдэн улс тєр бизнесийн бvлэглэлvvдэд улс эх орноо гэсэн ямарч хvсэл зориг vгvй болжээ. Асар их баялагтай хэдхэн хvн амтай тэдгээр нь туйлын ядуу манай орон дэлхийн шившиг болж дуусахана ээ та минь. Монгол улс морь унасан толгойгvй хvн шиг л болсон байна.Монгол хvний хєгжлийн vзэл баримтлалын талаар єєрийн нутаг оронд тохирсон бодлого байхгvй байгаагаас болж ард тvмэн эрvvл мэндгvй, мэдлэг боловсролгvй, хийх ажилгvй, идэх хоолгvй, ємсєж зvvхээ ариа ядан хvргэж, ирээдvйдээ итгэх итгэл нэгэнт алдарсан тийм л єрєвдєлтєй байдалд оржээ. Уг нь энэ тєр засагт суугаа луйварчид хvнээ хєгжvvлж байж улс хvчирхэгждэг гэдгийг эрх биш гадарладаг л байлгvй. Гэхдээ тэдэнд ард тvмэн харанхуй бvдvvлэг єнєє маргаашаа єнгєрvvлсэн идэх хоол, ємсєж зvvхээс єєрийг мэддэггvй аялдан дагалдагч байх нь л чухал. Тэд єєрсдєє хамгийн эрvvл чанартай хоол хvнс хэрэглэж, хамгийн vнэтэй байр орон сууц унаа тэргээр тансаглаж, тєрийн мєнгєєр єєрсдийн vр хvvхдээ гадаадад сургууль соёлд сургаж, гадаадын хэд хэдэн улсад эдлэн газар хувийн байр хаус, хэдэн vеээрээ идээд барахгvй хадгаламжтай улс учраас ард тvмэн тэдэнд тоглоомын утсан хvvхэлдэй мэт тєсєєлєгдєн ойлгож амьдрахаас ч яах билээ. Одоо ард тvмэн нэгэнт тэмцэж босч эх орныхоо тєлєє, сайн сайхан амьдралынхаа тєлєє дугарах зvрх зориг, нєхцєл бололцоогvй болжээ. Учир нь эрх мэдэлтнvvдийн гарт хууль дvрэм, цэрэг, цагдаа, шvvх, прокурор гээд тєрийн бvх эрх мэдэл байна. Ард тvмэнд байдаг ганц эрх бол сонгууль. Гэтэл тvvнийг нь хvртэл єєрсдийн тєлєєллийн байгууллага болох Сонгуулийн ерєнхий хороо гэх сvржин нэртэй даржин байгууллагаараа дамжуулан луйвардааад єєрсдийгєє ялуулчихдаг. Эсэргvйцээд жагсахаар нь буудаж алаад, шоронд хориод залхаан цээрлvvлчихдэг маш бохир нийгэм нэгэнт бий болжээ. Ийм нийгэмд иргэн мал хоёр адилхан болчихдог юм байна. Улмаар “Хоёр толгойн” гэрээний тєслийг харахад л Монголын ард тvмэнд ямар ч ашиггvй зєвхєн Хятад гэж эх гvрний тулган шаардалт, луйвардалтыг дэмжсэн бантангийн гурил болгосон нь ойлгомжтой байна. Орчин vед уул уурхайн ашиглалтын техник технологи ямар єндєр тєвшинд хvрч хєгжсєнийг сvvлийн жилvvдийн дэлхийн томоохон уурхайнуудын олборлолт ашиглалтаар ч жишиж харж болно. Маш богино хугацаанд асар єндєр vр дvндтэй ашигладаг технологи нэгэнт бий болчихож.Тvvний тод жишээ нь манай Бороогийн алтны уурхайд болсон эмгэнэлтэй хувь заяа. Тухайн vед Бороо Гоулд компани 11-15 жилийн хугацаанд ашиглахаар тогтвортой байдлын гэрээ байгуулаад нийт 47тн алтны маань 90 гаруй хувь болох 41тн алтыг маань эхний 5-6 жилийн дотор ухаад дотоодын банкуудад тушаасан ч юм байхгvй шууд гадагш нь аваад гаргачихсан. Vvнээс харахад монголын ард тvмэнд 1 тєгрєг єгєєд єєрсдєє 4000 тєгрєг аваад алга болсон гэсэн vг юм. Цаашлаад монголын ард тvмэн, байгаль орчин маань хохироод гадаадын нэг муу гууринч компани хожоод тэдэнд улсаа худалдсан нэг хэсэг эрх мэдэлтнvvд тав аравхан тєгрєг кармаалсан болоод л єнгєрсєн. Тэгвэл одоо Хоёр толгойн маань ирээдvйн хувь заяа яг дээрх жишээгээр явагдах гэж байна. 30 жил гэдэг бол урт хугацаа гадныхан юу гэж л ийм урт удаан хугацаанд нэг муу ядарсан монголд татвар тєлєєд суугаад байхав дээ. Энэ нь ч Рио тинто, айвенхоу майнз нарын боловсруулсан Оюу толгойн зэс алтны нєєц ашиглах бизнес тєлєвлєгєєнєєс тод харагддаг. Тvvнд эхний 10 жилийн дотор нийт ордын 80 гаруй хувийг ашиглах тооцоо хийгдсэн байдаг. Монголчуудыг єєрсдєд нь дургvйг эртнээс мэдэх Хятадууд аль хэдэн жилийн ємнєєс дэлхийн санхvvгийн биржvvд дээр байгаа Рио тинто-ийн хувьцааг єндєр хувь хэмжээгээр худалдан аваад бусад оронд vйл ажиллагаа явуулдаг компаниудынх нь хяналтын бакцыг нь эзэмшдэг удирдах зєвлєл нь болоод байгаа билээ. Манай эрх мэдэлтнvvд 1990-ээд оны сvvлч 2000 оны дунд vе хvртэл Хятадын талаас их хэмжээний мєнгє санхvvгийн дэмжлэг, авилга авсныхаа тєлєєсєнд эх орноо худалдах барьцаанд орчихсондоо тэд єнєєдєр энэхvv гэрээг байгуулахаар улайран зvтгэж байна. Ард тvмэн хvссэн хvсээгvй тэд гоё ганган vгээр халхавч хийж, эсэргvйцсэн нэгийг нь буудаж, барьж хорьж байгаад ч хамаагvй тэрхvv гэрээг байгуулна. Байгуулсаар ч баяжсаар ч ирсэн. Энэхvv гэрээ байгуулагдсантай холбогдуулан Хятад улсаас хамгийн багаар бодоход 100 мянган ажилтан орж ирэх тооцоо байдаг. Цаагуураа тийм тохироо аль эрт хийгдсэн нь бага багаар цухалзсаар байна. Дорнодын тал тэр аяаараа Хятадуудаар дvvрч тэнд Хятадын хууль дvрэм vйлчилдэг болчихсон. Дээр нь манай мал сvргийн тvvхий эдийг vнэгvйдvvлж хямд vнээр худалдаж авахаар санаархсан Хятадын бодлого эрчимжиж баруун аймгуудад цаанаа хужаа эзэнтэй ченж гэх этгээдvvд мал сvргийг маань хямд vнээр бєєн бєєнєєр нь худалдаж авч тvvнийгээ хариулуулахаар ємхий хужааг хэдэн зуугаар нь оруулах тохироонууд ар араасаа хийгдэж байна. Хэдхэн жилийн дараа бид єєрийн газар нутаг дээр Хятад эзэнтэй пvvсийн хоршооноос хонь vхэрийнхээ махыг 20-30 мянган тєгрєгєєр худалдаж авч идэх vvд хаалга нээгджээ. Энэ мэтчилэн Монголыг зорих хужаа нарын цуваа ихсэж 200 мянга хол даваад ирэхийн цагт тэднийхээ эрх ашгийг хамгаалах нэрийн дор Хятадын засаг захиргаанд цэрэгээ илгээх нєхцєл бололцоо бvрдэнэ гэсэн vг. Vvний тод жишээ нь Гvржийн хойд хэсэг болох умард Осетод Оросууд єєрийн орны иргэний эрх ашгийг хамгаалахаар, энхийг сахиулах нэрийн дор цэрэгээ оруулж дайны байдлыг богино хугацаанд vvсгэн Гvрж улсыг бараг эзлэх дээрээ тулсныг дэлхий нийт харсан. Хятад ч мєн адил НVБ-ын аюулгvйн зєвлєлийн байнгын гишvvн орон учир энхийг сахиулах нэрийн доор хэдэн мянган цэрэг, зэвсгээ илгээхэд бид юун Гvрж шиг эсэргvйцэх шууд л хятадын харьяа ар монголын хязгаар нутаг болох нь байлгvй. Тэр цагт та бидний цэцэг цэврvv шиг охид хvvхнvvдийг минь дураараа бузарлаж, залуучуудыг маань боолчилхыг нь боолчлоод алахыг нь алаад, ариун дагшин эх орныг маань дураараа ухаж тєхєж, бааж шээж нулмиад хаяах байлгvй дээ. Энэ vед нєгєє улсаа худалдаж идсэн новшнууд єєрийн гэх бvхнээ аваад гадаадын аль нэг оронд байх харшдаа хэдэн vеээрээ идээд барахгvй мєнгєє vрээд аз жаргалд умбаж суух байхдаа. Ай хєєрхий євєг дээдсийн минь ариун цусаар бидэнд євлєгдєн ирсэн энэ сайхан Монгол эх орон маань ингээд сєнєж алга болох зам руугаа явах ч гэж дээ. Тэ хэрвээ эх орондоо хайртай бол энэхvv мэдээг цааш нь дор хаяж 10-н Монгол найздаа уншиж vзэхийг санал болгоорой. Мєн энэ зvйлийг бодож тунгааж амжаагvй нэгэнд нь мэдээлэл болж монголчууд бид єєр хоорондоо дайсагналцахгvй улсаа харийнханд худалдахгvй бvх нийтээрээ тэмцэж байж шударга сонгуультай, шударга улс тєрчидтєй, шударга бодлоготой хvчирхэг иргэний ардчилсан нийгэмтэй улс болон хєгжиж чадна.Монгол тvмнийг минь эзэн Чингис хааны сvр хvч ивээлдээ авч vе vеийн эх орныхоо тєлєє халуун амь, бvлээн цусаа зориулсан баатар тэмцэгч нарийн минь сvнс тэтгэж хvчирхэгжих болтугай. Монголын Эх-Оронч.